"Nawet skrawka nieba nie widać. Czy to mgła czy dym unoszący się nad ruinami klasztoru na Monte Cassino? Przydałby się deszcz. Zmyłby przynajmniej ten smród spalenizny. A może lepiej nie, bo jak mocno popada to nas jeszcze zatopi w tym naszym bunkrze.
Fritz z czułością układa taśmy z amunicją.
- Zobaczysz Heniek, jak angole podejdą to jeszcze mi podziękujesz, że karabin tak pięknie ciągnie. Odpoczynek będziemy mieć tylko między jedną a drugą taśmą.
- No chyba, że nam lufa wybuchnie z rozgrzania.
- E tam. Aż tak ich dużo nie jest, żeby nie robili przerw w atakach.
Fritz to mój kompan, i członek naszej dwuosobowej obsady gniazda karabinu maszynowego. Ja jestem Heniek. Heniek z Bytomia. Fritz podaje amunicję i dba o naszą broń a ja strzelam. Po prostu celuję i naciskam spust.
Już cztery miesiące tu jestem. Ja Fritz i nasza pieprzona Niemiecka 1 Dywizja Pancerno-Spadochronowa. Jesteśmy naprawdę dobrzy. Daliśmy popalić Amerykanom i Brytyjczykom. Linia Gustawa nadal się trzyma.
Tylko po co ja w tym wszystkim? Walczę za Hitlera, za III Rzeszę, ja Polak. Ja potomek tych, którzy chcieli zrzucić jarzmo niemieckie i tworzyć Polskę. Zabijam tych, dzięki którym już wkrótce nasz kraj będzie wolny.
Zabijam Polaków...
Wczoraj do boju ruszyło nasze Polskie Wojsko. Celowałem i strzelałem... Fritz aż ręce zacierał. To dobry chłop. Porządnie czyści broń. A ja kim jestem? Polakiem, Niemcem, kim?
Do wojska brali prawie wszystkich. Tych co się opierali czekał obóz. Ich rodziny też.
- Heniek, rusz się, widzisz idą, szybko!
Tak. Naciera Polskie Wojsko, jak pięknie.
- Już są blisko, Heniek!
Wiedziałem, że jeśli zdezerteruję rodzice i siostra zginą marnie w Auschwitz. Tylko moja niewola może ich uratować, albo...
- Heniek strzelaj!
Seria z karabinu zaterkotała głośno w bunkrze. Atakujący padli na ziemię. Żyją?
Ciemny przedmiot wpadł do środka. Granat.
Nareszcie..."
To co właśnie przeczytaliście to fikcja, ale mogło się tak zdarzyć. Polacy pod Monte Cassino walczyli po obu stronach barykady. Po jednej stronie wojska II Korpusu Polskiego a po drugiej żołnierze Wehrmachtu, a wśród nich wcieleni do służby w niemieckiej armii Polacy.
Teraz, gdy stoję w korku wraca do mnie treść artykułu, który przeczytałem jedząc lunch w jednej z chińskich knajpek. Był to artykuł z Dużego Formatu Gazety Wyborczej. Tytułu nie pamiętam, ale zaintrygował mnie tak mocno, że nie mogę o nim przestać myśleć. A przecież tu, w moim aucie myśli się najlepiej. Samochody wloką się "na jedynce" powoli, a przemyślenia kłębią się jak burzowe chmury. Obym tylko wszystko potem dał radę zapisać.
Krótko po zakończeniu działań wojennych w Polsce niemieckie władze przystąpiły do realizacji nacjonalistycznej polityki wobec podbitych terenów, mającej na celu wynarodowienie mieszkających tam Polaków. Powołano urząd o nazwie Deutsche Volksliste (w skrócie DVL, Niemiecka Lista Narodowościowa). Wedle zamierzeń miał on się zająć rejestracją i weryfikacją ludności niemieckiej, mieszkającej na polskich ziemiach wcielonych do Rzeszy (w tym także w Generalnym Gubernatorstwie). DVL podzielono na 4 grupy.
I grupa - Niemcy, którzy przed wojną aktywnie brali udział w działalności niemieckich organizacji w Polsce, swe dzieci posyłali do niemieckich szkół, demonstrowali swą niemieckość; osoby te legitymowały się niebieskimi dowodami osobistymi.
II grupa - Niemcy nie wykazujący się w organizacjach niemieckich, jednakże zachowujący niemieckość; osoby te legitymowały się niebieskimi dowodami osobistymi. Teoretycznie dwóm pierwszym grupom przysługiwała pełnia praw i obowiązków obywatelskich (dopiero w późniejszych latach wprowadzono zakaz przynależności do NSDAP dla osób z II grupy).
III grupa - grupa ta była najbardziej "pojemna", gdyż obejmowała:
- osoby o niemieckich korzeniach, ale spolonizowane;
- osoby mające za współmałżonka Niemkę bądź Niemca;
- osoby innej narodowości, jednakże "skłaniające się ku niemczyźnie" (według Niemców mieli być to m.in. Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy).
Wpisani do III grupy otrzymywali niemieckie obywatelstwo na 10 lat (warunkowo, mogło być w tym czasie odwołane). Nie mogli być członkami NSDAP, obejmować stanowisk kierowniczych, urzędów honorowych, nie mogli podejmować studiów na niemieckich uczelniach, wykonywać określonych zawodów ani zawierać swobodnie małżeństw. Mimo tych ograniczeń na III grupie ciążył obowiązek m.in. służby wojskowej. Wpisani do III grupy legitymowali się zielonymi dowodami osobistymi.
IV grupa - osoby pochodzenia niemieckiego, jednakże całkowicie spolonizowane, działające w polskich organizacjach lub odnoszące się nieprzychylnie do niemczyzny. Ograniczenia praw były podobne jak dla osób z grupy III, jednak wpisani do IV grupy nie podlegali służbie wojskowej, natomiast winni się przesiedlić w głąb Rzeszy, a ich majątek mógł ulec konfiskacie. Posiadaczom IV grupy DVL wydawano czerwone dowody osobiste.
Do DVL zapisało się ponad 2 mln. Polaków. Byli to głównie mieszkańcy Śląska, Pomorza czy Wielkopolski.
Aż trudno uwierzyć, że tylu Polaków wyrzekło się swojej narodowości. Zawsze słysząc o volksliście wyobrażałem sobie tysiące ludzi, którzy odmawiają podpisania takiego haniebnego dokumentu. Giną za to z rąk faszystowskich oprawców. Tylko nieliczne zdegenerowane jednostki ratując swój parszywy tyłek przechodzili na stronę wroga. Bohaterstwo ludności cywilnej z czasów okupacji hitlerowskiej była dla mnie czymś bezdyskusyjnym i pewnym. Sprawa jednak nie jest tak prosta jak się wydaje. Podczas zapisywania do DVL stosowano różne naciski i niewielu przystępowało do niej dobrowolnie. Rejestrowano obywateli tak zgadzających się na to, jak i zmuszanych do tego pod wpływem różnorakich środków represji, np. odbierania przydziałów kartek żywnościowych, wyrzucania z lokali mieszkaniowych, odbierania miejsc pracy, nękania przez policję, a nawet wywożenia całych rodzin do obozów koncentracyjnych lub przesiedleńczych (i warunkowaniu zwolnienia podpisaniem DVL). Podczas całej wojny najsilniejszym naciskom poddawani byli mieszkańcy Śląska oraz Pomorza. Nie bez znaczenia na fakt podpisania volkslisty miało również wielokrotne wyrażanie zgody i wręcz zalecanie tego m.in. przez Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych i premiera Rządu Polskiego na uchodźctwie, gen. Władysława Sikorskiego, a także biskupa diecezji śląskiej Stanisława Adamskiego oraz Arki Bożka, członka Rady Narodowej na uchodźctwie, którzy namawiali Ślązaków, Wielkopolan i Pomorzan do podpisywania DVL (używano określenia "maskowanie się"), aby uchronić naród przed biologicznym wyniszczeniem.
Wciągano na volkslistę nawet osoby wbrew ich wiedzy lub zgodzie. Prowadziło to do sytuacji, w których na volkslistę wpisywani byli krewni np. powstańców śląskich, osób aresztowanych za współpracę z podziemiem lub objętych tzw. aresztem prewencyjnym i umieszczonych w obozach koncentracyjnych.
Wobec powyższych faktów jasnym staje się, dlaczego przedwojenni obywatele polscy narodowości polskiej, pozbawieni jakichkolwiek związków z Niemcami, masowo podpisywali volkslistę. W większości wypadków była to jedyna szansa zapewnienia sobie przetrwania.
Próbuję to zrozumieć. Wejść w skórę 25-latka, który kilka miesięcy temu wziął ślub ze swoją ukochaną. Właśnie oczekują na potomka. Jego rodzice mieszkają w tym samym mieście wraz z młodszym bratem. Jej rodzice w oddalonej o kilka kilometrów wiosce wiodą biedny, ale spokojny żywot. Podpisać? Narazić ich wszystkich na niedostatek, głód a może nawet śmierć? O sobie nawet nie myślał, gdy kreślił podpis na papierze opieczętowanym "wroną" i swastyką.
Fakt przyjęcia volkslisty był dla mężczyzn w wieku poborowym równoznaczny z obowiązkiem służby wojskowej. I stąd właśnie tylu Polaków w Wehrmachcie. Ogółem zostało wcielonych ponad 375 000 Polaków. Trafiali potem na wszystkie fronty II wojny światowej. Przelewali krew w znienawidzonym mundurze i walczyli za Hitlera który był dla nich synonimem zła. Rzadko dezerterowali. Jeśli dezerter miał rodzinę najczęściej trafiała ona na przymusowe roboty lub do obozu śmierci. Raczej tylko mężczyźni bez rodzin decydowali się na ten krok. Choć czasem mieli już tak dość tej służby, że woleli zaryzykować byt najbliższych niż dłużej pozostawać w Wehrmachcie. Najlepszym wyjściem było dostać się do niewoli, gdyż wtedy najczęściej rodzinę omijały represje ze strony okupanta. Na froncie zachodnim Polacy masowo poddawali się, a po pojmaniu ich przez aliantów, byli przyjmowani do Polskiego Wojska i stanowili uzupełnienie II Korpusu Polskiego dowodzonego przez gen. Andersa jak i innych polskich jednostek wojskowych. Ogólnie do Polskich Sił Zbrojnych na zachodzie dołączyło ponad 89 000 Polaków służących wcześniej w armii niemieckiej. Na froncie wschodnim było zgoła odmiennie, gdyż sowieci bardzo często nie brali jeńców i wszystkich rozstrzeliwali. Jednak i tu podejmowano ryzyko. Niestety odsetek pojmanych Polaków przekazanych do utworzonej w ZSRR Armii Polskiej był niewielki. Po prostu Polaków z Wehrmachtu traktowano jako jeńców niemieckich. Na ok 57 000 pojmanych do ludowego Wojska Polskiego trafiło tylko ok. 3 000 osób. Nie wiadomo ilu jeńców straciło życie w sowieckiej niewoli.
Co działo się w głowach tych ludzi, którzy spędzali całe dnie z wrogiem, walczyli ramie w ramię, ginęli, ratowali ich życie, jedli, spali. Czy stawali się bezwolną masą wojskową zgodnie z ówczesnym wojskowym drylem, czy tylko maskowali własne uczucia i czekali chwili, która pozwoli im wreszcie się uwolnić? Co czuli kiedy strzelali i zabijali żołnierzy walczących o uwolnienie świata od jarzma faszyzmu? A może strzelali w powietrze? Może tylko kiedy zagrożone było ich życie, powodowani instynktem obronnym zabijali alianckich żołnierzy? Do końca nigdy się nie dowiemy. Są wprawdzie publikacje przytaczające wspomnienia Polaków, byłych żołnierzy Wehrmachtu, ale z pewnością nie mówią wszystkiego. Ja osobiście nie potrafię sobie nawet wyobrazić jakie cierpienia moralne i etyczne powodowała taka służba.
Pisząc ten tekst jestem oczywiście bardzo daleki od tego aby wybielać ludzkie kanalie jakie zapewne trafiały się wśród Polaków. Zapewne byli też tacy, którzy ochotniczo wstępowali do Armii Niemieckiej (artykuł w Dużym Formacie również o tym mówi), aby walczyć za Hitlera, mordować, okradać i gwałcić. Tych Polaków jak najbardziej potępiam i brzydzę się nimi. Ale jak wynika z różnych źródeł, tych, którym zawierucha wojenna zgotowała tak ciężki los było więcej.
Co o tym wszystkim myślicie? Czy należy współczuć tym ludziom, czy raczej ich potępić? Czy powinni odmówić podpisania volkslisty? Czy powinni uciec z wojska? Pytań jest dużo. Spróbujcie je postawić na nowo i na nie odpowiedzieć.
Na zakończenie przytoczę jeszcze fragment wspomnień Ludwika Lipowczana, który walczył na froncie wschodnim w niemieckiej formacji strzelców górskich. Wspomnienia zaczerpnięte ze strony poświęconej losom Polaków przymusowo wcielonych do wojska niemieckiego w okresie II wojny światowej www.wehrmacht-polacy.pl
"Na początku maja Rosjanom udało się tuż obok naszych pozycji utworzyć nieduży przyczółek na zachodnim brzegu. Teren przyczółka był lesisty, z głębokimi jarami, niedostępny.
Niemcy planowali zdobyć ten przyczółek. Do ataku włączono również naszą jednostkę. Dzień ataku - 15 maja 1944 r. - pamiętam jak dziś. Teren, który mieliśmy szturmować, był wyjątkowo niekorzystny dla atakujących. Liczne jary i urwiska, las i gąszcz krzaków, uniemożliwiały użycie broni pancernej.
Noc przed walką. Zgromadziliśmy się w ziemiankach. Atmosfera była pełna napięcia. Jedni palili w milczeniu papierosa za papierosem, drudzy przeklinali cały świat, inni w cichości modlili się. Wszyscy zdawali sobie sprawę z dramatu sytuacji i z tego, że następnego dnia nie przeżyją. Niektórzy mieli nawet takie przeczucie, co niestety często się spełniało. Z naszej grupy telefonistów ja i współkolega byliśmy wyznaczeni do udziału w szturmie, montując na bieżąco linię łączności. Trzeci łącznościowiec pozostał w tyle w ziemiance. Nad ranem, kiedy ledwo zaczęło się rozwidniać, nastąpiło uderzenie ogniowe artylerii na pozycje nieprzyjaciela. Uderzenie było bardzo gwałtowne, ale krótkie, ze 20 minut. Na dłuższy atak artyleryjski nie starczyło amunicji. Dla porównania, kiedy Rosjanie robili atak artyleryjski, to trwał on 2-3 godziny.
Po przygotowaniu artyleryjskim rozpoczął się szturm. My telefoniści razem ze szturmującymi przebiegliśmy otwarte pole i wpadliśmy do lasu. Szturmujący wdarli się ze 100 metrów w głąb lasu. Doszło do potwornej strzelaniny z broni ręcznej. W gąszczu leśnym panował jeszcze zmrok. Pociski świetne (Leuschtspur) przelatywały ze wszystkich stron. W wielu miejscach doszło do walki wręcz, wybuchały granaty ręczne.
Ale powoli strzelanina słabła, natarcie zatrzymało się. Nastawał dzień, w lesie było już jasno. Łączność telefoniczną nawiązaliśmy. Po dwóch godzinach oczekiwania wznowiono natarcie, ale na krótko. Nieprzyjaciel na przyczółku skapitulował. Poddało się ze 300 żołnierzy, jak się okazało, była to karna kompania skierowana z góry na straconą pozycję.
Zebrano rannych i zabitych. Wśród rannych był niejaki Pinkas z Goleszowa, ciężko ranny w brzuch, ale przeżył. Po wojnie rozmawiałem z nim.
Kiedy wróciliśmy na nasze stanowiska na tyłach, okazało się, że nasz kolega telefonista, który był w ziemiance, w miejscu względnie bezpiecznym - nie żyje. Trafił go mały odłamek (Splitter) od granatu w głowę, który rozerwał się w koronie bliskiego drzewa. Nam udało się wyjść cało, mimo że byliśmy wśród szturmujących w pierwszej linii walki. Opatrzność Boża czuwała nad nami.
Na kilka tygodni na naszym odcinku frontu uspokoiło się, dochodziło tylko do sporadycznej działalności patroli i ostrzału nękającego artylerii. Stan osobowy został uzupełniony przez rezerwistów. Była to zbieranina ludzi w różnym wieku z tzw. Ersatz-Abteilungów. Na terenie, gdzie przebywaliśmy, były liczne winnice. Toteż w piwnicach opuszczonych domów były beczki z winem. Panowały upały. Gasiliśmy pragnienie wodą z winem, w myśl powiedzenia: "Das Wasser macht stumm, der Wein dumm" (Woda czyni niemym, zaś wino głupim) - i dlatego piliśmy wino z wodą.
Niekiedy jechaliśmy kilka kilometrów za front na seanse filmowe lub występy teatralne (Variette).
Na początku lipca nastąpiła zmiana stanowisk (Stellungswechsel). Maszerowaliśmy ok. 50 kilometrów na nowe pozycje. W czasie marszu w nocy zastała nas potężna burza z piorunami. Na gołym stepie, gdzie nie można było znaleźć najmniejszej osłony, było to niesamowite przeżycie. Piorun zabił powożącego i konie.
Okazało się, że na tym odcinku frontu Rosjanie utworzyli dość duży przyczółek, wokół którego utworzono dwie linie obrony. Naszą jednostkę skierowano na drugą linię obrony. Naszym zadaniem było wzmocnienie jej przez budowę nowych stanowisk ogniowych.
Ponieważ byliśmy kilka kilometrów za pierwszą linią, było dość spokojnie. Niekiedy ostrzeliwała nas dalekosiężna artyleria lub samoloty.
Pod koniec lipca Niemcy planowali atak na przyczółek. Rosjanie musieli być doskonale zorientowani na temat miejsca i terminu ataku. Na godzinę przed atakiem potężna nawała ognia artyleryjskiego spadła na oddziały szykujące się do szturmu, co uniemożliwiło skuteczny atak.
Na początku sierpnia dotarły do nas wiadomości, że oddziały radzieckie są na terenie Polski (Lublin-Chełm) oraz że w Warszawie wybuchło powstanie przeciwko Niemcom.
W drugiej połowie sierpnia i na naszym odcinku frontu ruszyła potężna radziecka ofensywa. Jednocześnie skapitulowały wojska rumuńskie. Ponieważ na naszej prawej i lewej flance były oddziały rumuńskie, nasza dywizja w ciągu kilku dni została okrążona. Powstał więc ruchomy "kocioł", który przebijał się na zachód. Jak długo starczyło amunicji i paliwa dla czołgów i dział samobieżnych, posuwaliśmy się dość szybko, skutecznie rozbijając opór przeciwnika.
Katastrofa nastąpiła, gdy zabrakło paliwa i amunicji dla broni pancernej. Czołgi, działa i inne pojazdy porzucono, jak również i rannych.
Pozostali żołnierze tylko z bronią ręczną przebijali się dalej na zachód. W ciągu dwóch dni dywizja została rozbita i rozproszona.
Pamiętam ostatni dzień tej zagłady. Kilkaset ludzi rozproszonych posuwało się przez pagórkowaty teren. Przeciwnik ogniem bezpośrednim z dział strzelał jak do zajęcy. Obserwowałem, jak nieprzyjacielska tyraliera postępowała za nami, zabitych przeszukiwano, rannych dobijano.
W pewnym momencie doszliśmy do pola, na którym była duża ilość kopek siana. Byłem potwornie zmęczony, niewyspany. Wczołgałem się pod jedną z kopek siana i momentalnie zasnąłem. Obudziłem się w nocy, wokół cisza i rozgwieżdżone niebo. Według gwiazd określiłem kierunek zachodni i ostrożnie poszedłem dalej.
Nad ranem dotarłem do pól kukurydzy. Dawały one schronienie, a przede wszystkim pożywienie. Kolby kukurydzy dojrzewały, ziarna były jeszcze miękkie, mleczne, i można było je przeżuwać."
źródła:
Dobrski B., Byłem żołnierzem Wehrmachtu, Londyn 2002
Hajduk R., Pogmatwane drogi, Warszawa 1976
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz